الهدف من التمرين هو حساب مجموع $\displaystyle{\displaylines{k}}$ و $\displaystyle{\displaylines{k^2}}$ و $\displaystyle{\displaylines{k^3}}$ بطريقتين مختلفتين.
بين باستعمال طريقتين مختلفتين المتساويات التالية :
$\displaystyle{\displaylines{\forall n \in \mathbb{N}^{*}}}$ :
$\displaystyle{\displaylines{\sum_{k=1}^{n} k = \frac{1}{2} n (n+1)}}$
$\displaystyle{\displaylines{\sum_{k=1}^{n} k^2 = \frac{1}{6} n (n+1) (2n +1)}}$
$\displaystyle{\displaylines{\sum_{k=1}^{n} k^3 = \left(\frac{1}{2} n (n+1)\right)^2}}$
راجع
رمز المجموع والضرب
لنبين أن :
$\displaystyle{\displaylines{\forall n \in \mathbb{N}^{*} \ : \ \sum_{k=1}^{n} k = \frac{1}{2} n (n+1)}}$الطريـقة الأولى :لدينا :
$\displaystyle{\displaylines{\forall k \in \mathbb{N} \ : \ (k+1)^2 - k^2 = 2 k +1 }}$إذن :
$\displaystyle{\displaylines{\begin{array}{rcl}\displaystyle \sum_{k=1}^{n} ((k+1)^2 - k^2 ) & = & \displaystyle \sum_{k=1}^{n}(2k+1) \\ & = & \displaystyle 2 \sum_{k=1}^{n} k + \sum_{k=1}^{n} 1 \\ & = & \displaystyle 2 \sum_{k=1}^{n} k + n\end{array} \tag{1}}}$ولدينا :
$\displaystyle{\displaylines{\begin{array}{rcl}\displaystyle \sum_{k=1}^{n} ((k+1)^2 - k^2 ) & = & \displaystyle \sum_{k=1}^{n} (k+1)^2 - \sum_{k=1}^{n} k^2 \\ & = & \displaystyle \sum_{p=2}^{n+1} p^2 - \sum_{k=1}^{n} k^2 \\ & = & \displaystyle \sum_{k=2}^{n+1} k^2 - \sum_{k=1}^{n} k^2 \\ & = & (n+1)^2-1\end{array} \tag{2}}}$من خلال
$\displaystyle{\displaylines{(1)}}$ و
$\displaystyle{\displaylines{(2)}}$ لدينا :
$\displaystyle{\displaylines{(n+1)^2 - 1 = 2 \sum_{k=1}^{n} k + n}}$إذن :
$\displaystyle{\displaylines{\sum_{k=1}^{n} k = \frac{1}{2} n (n+1)}}$الطريقة الثانية : البرهان بالترجع :
من أجل
$\displaystyle{\displaylines{n = 1 }}$ لدينا :
$\displaystyle{\displaylines{ \sum_{k=1}^{1} k = 1 = \frac{1}{2} 1 (1+1)}}$ إذن الخاصية صحيحة من أجل
$\displaystyle{\displaylines{n = 1}}$نفترض أن
$\displaystyle{\displaylines{ \sum_{k=1}^{n} k = \frac{1}{2} n (n+1) }}$ ولنبين أن
$\displaystyle{\displaylines{ \sum_{k=1}^{n+1} k = \frac{1}{2} (n+1) (n+2) }}$ .
لدينا :
$\displaystyle{\displaylines{\begin{array}{rcl}\displaystyle\sum_{k=1}^{n+1} k & = & (n+1) + \displaystyle\sum_{k=1}^{n} k \\ \\~ & = & (n+1) + \dfrac{1}{2} n (n+1) \\ \\~ & = & \dfrac{1}{2} (n+1) (n+2)\end{array}}}$إذن حسب البرهان بالترجع لدينا :
$\displaystyle{\displaylines{\forall n \in \mathbb{N}^{*} \, : \, \sum_{k=1}^{n} k = \frac{1}{2} n (n+1)}}$
لنبين أن :
$\displaystyle{\displaylines{\forall n \in \mathbb{N}^{*} \, : \, \sum_{k=1}^{n} k^2 = \frac{1}{6} n (n+1) (2n +1)}}$الطريقة الأولى :لدينا :
$\displaystyle{\displaylines{(k+1)^3 - k^3 = 3k^2 + 3 k + 1}}$إذن :
$\displaystyle{\displaylines{\begin{array}{rcl}\displaystyle \sum_{k=1}^{n} ( (k+1)^3 - k^3 ) & = & \displaystyle 3 \sum_{k=1}^{n} k^2 + 3 \sum_{k=1}^{n} k + \sum_{k=1}^{n} 1 \\ & = & 3 \displaystyle \sum_{k=1}^{n} k^2 + 3 \sum_{k=1}^{n} k + n \\\end{array}}}$ولدينا :
$\displaystyle{\displaylines{ \sum_{k=1}^{n} ( (k+1)^3 - k^3 ) \, = (n+1)^3 - 1 }}$بينا في السؤال السابق أن :
$\displaystyle{\displaylines{ \sum_{k=1}^{n} k \, = \frac{1}{2} n (n+1) }}$إذن
$\displaystyle{\displaylines{(n+1)^3 - 1 = 3 \sum_{k=1}^{n} k^2 + \frac{3}{2} n (n+1) + n}}$وبالتالي :
$\displaystyle{\displaylines{\sum_{k=1}^{n} k^2 = \frac{1}{3} \left((n+1)^3 -\frac{3}{2} n (n+1) - n - 1\right)}}$إذن :
$\displaystyle{\displaylines{\forall n \in \mathbb{N}^{*} \, : \, \sum_{k=1}^{n} k^2 = \frac{1}{6} n (n+1) (2n +1)}}$الطريقة الثانية :يمكننا أن نبين العلاقة عن طريق الترجع.
لنبين أن :
$\displaystyle{\displaylines{\forall n \in \mathbb{N} \, : \, \sum_{k=1}^{n} k^3 = (\frac{1}{2} n (n+1))^2}}$يمكننا أن نبينها بنفس الطريقة التي بينا بها ما سبق في الطريقة الأولى. لدينا :
$\displaystyle{\displaylines{(k+1)^4 - k^4 = 4 k^3 + 6 k^2 + 4 k + 1}}$الطريقة الثانية :يمكننا أن نستعمل الترجع.